Göbeklitepe Hikayesi Nedir?
Alman arkeolog Klaus Schmidt'in öncülüğünde başlanan kazı çalışmaları sonucunda
ortaya çıkarılan Göbeklitepe’nin Mısır piramitlerinden 7.500 yıl önce inşa edildiği
düşünülüyor. Yerleşik hayata dair simgelere ve buğdayın ilk izlerine rastlanan kalıntılar
üzerindeki diğer işaretler ise o dönem hakkında önemli bilgileri ortaya koyuyor. Kazılar
sırasında tespit edilen simgeler, çizimler, taşlar, heykeller ve üç boyutlu oymalar,
dünyaca ünlü birçok arkeoloğun dikkatini çekmeye başarıyor. Çok uzun yıllar süren
kazı çalışmalarında yaşanan her gelişme ve bulunan her yeni sembol hem dünya
arkeoloji dünyasında hem de bilim dergilerinde oldukça büyük yankı uyandırıyor.
Göbeklitepe Nasıl Keşfedildi?
1983 yılında tarlasını süren bir çiftçinin toprak altında bulduğu oymalı taşı yetkililere
bildirmesi sonucu dikkat çeken bölge, o dönem çok fazla önemsenmediği için bulunan
bulguların değeri çok sonraları anlaşılıyor. 1995 yılında Şanlıurfa Müze Müdürlüğü
tarafından başlatılan kazı çalışmaları, ilk başlarda sıradan kazılar gibi algılansa da
zamanla tespit edilen önemli bulgular, insanlık tarihi hakkında bilinenleri değiştirmeye
yetiyor.
Neolitik dönemde inşa edildiği düşünülen Göbeklitepe tapınağında yer alan eserlerin
geniş bir alana yayılması ve çok iyi bir şekilde korunması sayesinde, bulunan
taşlardaki kabartılar halen anlaşılır bir şekilde görülebiliyor. Mezopotamya diye
adlandırılan bölge, tarih boyunca birçok uygarlığın doğuşuna ve çöküşüne şahitlik ettiği
için kritik ve önemli bir nokta olarak kabul ediliyor.
Göbeklitepe Nerede?
Dinler tarihini etkileyen ve bilinen ilk ibadet merkezi olarak kabul
edilen Göbeklitepe, Şanlıurfa’ya bağlı Örencik Köyü yakınlarında yer alıyor. Şanlıurfa
merkeze yaklaşık 20 km uzaklıkta olan tapınak, şehrin kuzeydoğusunda bulunuyor.
Taksi ya da minibüslerle ulaşımı mümkün olan tarihi mekana ziyaretçiler büyük ilgi
gösteriyor. Resmi tatiller gibi bazı dönemlerde yoğunluk yaşanabileceği için buraya
seyahatinizi önceden planlamanızda fayda var.
Göbeklitepe’nin Gizemi Nedir?
Üst üste dizilmiş taşlardan ve dev sütunlardan oluşan Göbeklitepe, dini amaçlı yapılmış
toplam 20 adet “T” biçimindeki sütundan oluşuyor. Boyları 3-6 metre arasında değişen
bu sütunların üzerinde insan ve hayvan figürleri bulunuyor.
Tarihin bilinen en eski tapınaklarından biri olan Göbeklitepe, avcı-toplayıcı toplumların
yaşamlarının ne kadar eski tarihlere dayandığını ispatlar nitelikte. Ancak, o dönemde
el arabası ve diğer inşaat malzemelerinin olmadığı düşünüldüğünde bu kadar büyük
bir yapının inşa edilme süreci ise hala gizemini koruyor. Ortaya çıkarılan taş sütunların
üzerlerinde hayvan figürlerinin bulunması, tapınağın yapımı sırasında hayvanların
gücünden yararlanıldığı varsayılıyor.
Göbeklitepe'de Hayat Nasıldı?
Yıllarca Göbeklitepe'de kazı başkanlığını yürüten ve 2014 yılında yaşamını yitiren Prof.
Dr. Klaus Schmidt, Göbeklitepe'deki günlük yaşam hakkında şu bilgileri vermiş:
"Göbeklitepe'deki kazılarda elde ettiğimiz bulgularla, dünyanın bilinen en eski tapınma
merkezlerinden birinin bu bölgede olduğunu ortaya çıkarmıştık. Ancak, son kazı
çalışmalarıyla tapınma merkezinin dünyanın en büyük tapınma merkezi olduğunu
tespit ettik. Yaptığımız araştırmalarda, Cilalı Taş Devrinde yaşamış insanların, yabani
sığır, akrep, tilki, yılan, aslan, yaban eşeği, yaban ördeği ve yabani bitki kabartmalarını
incelediğimizde hayvanlarını evcilleştiremedikleri sonucuna ulaştık. Ayrıca, dikili
taşların (Stel) üzerindeki resimler ve kabartmalar o dönemde yaşamış olan insanların
sanatları hakkında bizlere fikir veriyor. Buradaki tapınak, dünyanın bilinen en büyük
tapınağı olma özelliğini taşıyor."
Göbeklitepe Turu ile Nereler Görülür?
Şanlıurfa şehir merkezine ulaşımı oldukça kolay olan Göbeklitepe turu ile Şanlıurfa’nın
tarihi ve kültürel zenginliklerini görebilir, bölgenin mistik atmosferi eşliğinde keyifli bir
kültür turu gerçekleştirebilirsiniz. Bu turla yolunuz Şanlıurfa’ya düştüğünde Balıkgöl,
Urfa Kalesi, Ulu Cami ve Tek Tek Dağları’nı ziyaret edebilir, “Kayıp Şehir” ve “Saklı
Cennet” olarak bilinen eski bir yerleşim yeri olan Halfeti’yi gezerek bölgenin tarihi
güzelliklerini yakından inceleyebilirsiniz.
Göbeklitepe Hakkında İlginç Bilgiler
 Göbeklitepe İngiltere'de bulunan Stonehenge'den 7000, Mısır piramitlerinden ise 7500 yıl
daha eski bir tapınaktır.
 Bölgede yapılan araştırmalar ve elde edilen bulgular doğrultusunda önemli kültür bitkisi
olan ve yüzlerce genetik varyasyonu bulunan buğdayın atasının ilk olarak Göbeklitepe
eteklerinde yetiştiği ortaya çıkarıldı.
 Klaus Schmidt, bulgular ışığında, insanoğlunun ekmek için değil, bira uğruna tarıma
başladığına, bunun da ilk kez Urfa'da gerçekleştiğine kanaat getirmiş.
 Arkeologlar tapınak kalıntılarındaki zeminlerinin özellikle sıvıyı geçirmeyecek şekilde
yapıldığına dikkat çekiyor. Buradan, törenleri ne olduğu şu an kesinleşmese de bir sıvı (kan,
su, alkol v.b.) eşliğinde gerçekleştirdikleri fikri oluşuyor.
 Kazı bölgesinde şimdiye kadar ortaya çıkarılan alan gösteriyor ki yapılardan hiçbiri ev değil,
daha çok anıtsal amaçlarla kurulmuş bir bölge.
 Mimari buluntular dışında en çok görülebilen buluntuyu taş aletler oluşturuyor. Bunların
hemen hemen tümü çakmaktaşından yapılma aletler.
 İnsanların henüz çiftçilik yapmadığı, hayvanları evcilleştirmediği ve hayvanları keşfetmediği
zaman; Göbeklitepe'deki dikilitaşlara insan figürlerinin oyulması, resim ve kabartmalarda
gösterilen sembolik anlatım tarzı oldukça dikkat çekicidir. Bu durum insanların o dönemde
estetik bir anlayışa ve yüksek bir bilince sahip olduğunu göstermektedir.